آموزش رایگان ۰ تا ۱۰۰ بام سبز را ببینید!

ساخت ویلا

بام سبز

   مقدمه :

لحظه ای را تصور کنید در باغی هستید که متعلق به خودتان است .شما زمانهای کوتاهی اوقات فراغت دارید و می خواهید لحظاتی را در محیطی سبز با چشم اندازی زیبا بگذرانید.یا تعطییلات آخر هفته است و شما میخواهید ناهار را در کنار خانواده تان در باغ صرف کنید . یا دقایقی را در زیر آفتاب به مطالعه بپردازید . باغ شما از بالا مشرف به شهر است وشما می توانید مناظر شهر را از آن ببینید .در نقطه ای از باغ شما آب از آبشار به پایین می ریزد و قطرات آب چون مروارید در فضا معلق می شود و به سوی استخر جاری می شود .چند بوته میوه و گل در چند قدمی شما در باغچه ای زیبا کاشته شده است و شما غذا را با سبزیجات تازه ای که از باغچه خود چیده اید، میل خواهید کرد. یک کباب پز با نمایی زیبا و تجهیزات کامل برای کباب کردن هر نوع غذای دلخواه شما مهیا شده است و عطر زندگی و طراوت همه جا را فرا گرفته است.بچه های شما در حال بازی در باغ هستند و شما در کمال فراغت و آزادانه به انجام کارهای دلخواهتان مشغول هستید.

رویای زیبایی است.اینطور نیست ؟ مخصوصا در این شهر پر از آلودگی و پر سر و صدا، داشتن چنین باغی و هر از چند گاهی پناه بردن به آن می تواند ثروتی بزرگ محسوب شود . اکنون تصور کنید می توانستیددر همین محل زندگیتان ،باغی را که وصفش کردیم در دسترستان داشته باشید و مالک آن باشید…

جالب است بدانید امروزه این کار براحتی امکان پذیر است .لابد می پرسید کجا و چگونه؟عجله نکنید.به زودی خواهید دانست .با پیشرفت سریع تکنولوژی و بوجود آمدن مواد جدید میتوان بر روی بام هر خانه ، آپارتمان ، ویلا ، اداره، مدرسه، بیمارستان و هر ساختمان دیگری یک باغ زیبا با گیاهان کوچک وبزرگ ایجاد کرد..

به این ترتیب می توان ازفضای بلا استفاده روی بام که همیشه در معرض تابش آفتاب است ، با هزینه ای اندک برای ایجاد باغ استفاده کرد .این باغ ها در ساعات مختلف شبانه روز میتوانند مورد استفاده ساکنین قرار بگیرند.با توجه به اینکه ایجاد و احداث فضای سبز در شهرها به علت کمبود زمین و قیمت بالای آن ،بسیارهزینه بر و گران است و اکثر زمینها توسط ساختمانها و خیابان ها اشغال شده است،با تبدیل بام ساختمان به باغ، می توان طبیعت تسخیر شده توسط شهر را،به  آن بازگرداند.در حدود ۳۰ سال است که در کشورهای پیشرفته برای جلوگیری  از اثرات مخرب آلودگی هوا،بطور بسیار جدی به مسئله ایجاد بامهای زندگی(بام های سبز)،توجه میشود.در ۱۵ سال اخیر به علت کشف مواد ترکیبی جدید و ساده شدن مراحل ساخت باغ بر روی بام ،این کار به یک صنعت پر رونق بدل شده است . جالب است بدانید هر متر مربع فضای سبز، در سال حدود نیم کیلوگرم از آلودگی های معلق در هوا را گرفته و تصفیه می نماید .
مسکن یکی از مهمترین ساخته های بشر و برطرف کننده نیاز او به پناهگاه می باشد.اگر بتوان در شهرها علاوه بر رفع این نیاز ،به نیازهای دیگر او که نور خورشید – هوای پاکیزه و سلامت جسم و روان هستند ،توجه داشت،می توان بسیاری از مشکلات ناشی از زندگی شهری و دور بودن از طبیعت را از زندگی شهری زدود. گیاهان نقشی اساسی در تصفیه هوا و حفظ منابع و جلوگیری از سیلاب دارند .علاوه بر این آنها نقش انکار ناپذیری در آرامش بخشی به انسان و ارضای حس زیبایی شناسانه ایفا می کنند .آوردن گیاهان به بام یعنی ایجاد محیطی سبز، زیبا و نیمه عمومی (مشاع) برای  ساکنین آن ساختمان .به این ترتیب کیفیت زندگی (یعنی احساس رضایت از محیط) بالا می رود.

تکنولوژی، راحتی و آسایش را با زندگی ماشینی به همراه آورده است . سوال اینجاست که چگونه میتوان نیازهای اصلی انسان، مثل پیوند با طبیعت را با استفاده از تکنولوژی برآورده کرد؟بامهای سبز یا (بامهای زندگی) راهی است که تکنولوژی به ما پیشنهاد می کند .اما چگونه می توان یک بام سبز داشت ؟این کار از نظر فنی بسیار ساده و صد در صد عملی است .

اکنون مشخصات بامهای سبز و شیوه احداث آن را بطور کلی و به اختصار برای شما توضیح خواهیم داد .یک بام سبز از گیاهان ،گلها و مسیرهای گردشی ایجاد شده است و به شما امکان گردش ،تماشا و نظاره باغ و پرورش گیاهان دلخواهتان را می دهد. این باغ از ۳ قسمت تشکیل شده است :

قسمت اول لایه های مورد نیاز برای حفظ آب در درون خود و جلوگیری از سرایت آن به عرشه بام است که شامل ۳ لایه است.

قسمت دوم لایه محافظت کننده خاک است که از شسته شدن خاک در طول آبیاری جلوگیری می کند..

قسمت سوم خاک و گیاهان باغ است که بر روی لایه های قبلی قرار می گیرد .

انواع بامهای سبـــز

بامهای سبز می توانند در انواع “متمرکز و فشرده”، “نیمه متمرکز ” و “گسترده یا وسیع” بسته به عمق متوسط کشت و میزان تاسیسات مورد نیاز طبقه بندی شوند. بامهای سنتی سبز که نیازمند عمق متعارفی از خاک برای رشد گیاهان حجیم و چمن معمولی می باشند، به عنوان بام های سبز متمرکز مطرحند. این نوع بامها نیازمند آبیاری، کوددهی و سایر مراقبتها می باشند. در مقابل، بامهای سبز وسیع یا گسترده، به عنوان سیستمهای خودنگهدار در نظر گرفته شده و به حداقل تاسیسات نگهداری، شاید تنها یکبار در سال هرس یا کوددهی برای افزایش رشد گیاهان، نیاز دارند. این نوع از بامهای سبز می توانند در لایه بسیار نازکی از “خاک” (اغلب از کودهای آلی با فرمول ویژه استفاده می شود)، قرار گیرند.
بدین ترتیب بام های متمرکز، محیط کشت ژرف و عمیقی دارند و در دسترس هستند (می توانند به عنوان یک فضای باز در نظر گرفته شوند). مثالی از یک بام سبز متمرکز، بام مرکز Manulife است که در بالای یک پارکینگ قرار گرفته است. بام سبز ۲۵ ساله ای که در جای مناسبی با درختان بالغ و تنومندش، مستقر شده است.

                                       بام سبز متمرکز مرکز Manulife

در مقابل، بام سبز گسترده، محیط کشت سطحی و کم عمقی دارد و معمولاً قسمتی از یک سیستم بامی و قسمتی از ساختار ساختمان سبز می باشد. یک بام سبز گسترده به طور کلی در دسترس و مورد استفاده کارکردی نیست. بام شرکتMountain Equipment نمونه ای از یک بام سبز گسترده می باشد که در سال ۱۹۹۸ ساخته شده است.

بام شرکت Mountain Equipment

طبقه بندی دیگر در خصوص بامهای مسطح و شیبدار است. بامهای سبز شیبدار، مشخصه برجسته بسیاری از ساختمانهای اسکاندیناویایی هستند که نیازمند طراحی ساده تری در قیاس با بامهای تخت می باشند. چرا که شیب بام کاهش خطر نفوذ آب از طریق سازه بام را با استفاده از لایه های آب بندی و زه کشی کمتری نسبت به بام تخت موجب می گردد.

اجزای تشکیل دهنده بامهای سبز
بطور کلی اجزا عمده تشکیل دهنده یک بام سبز را می توان مطابق شکل زیر نشان داد:

لحظه ای را تصور کنید در باغی هستید که متعلق به خودتان است .شما زمانهای کوتاهی اوقات فراغت دارید و می خواهید لحظاتی را در محیطی سبز با چشم اندازی زیبا بگذرانید.یا تعطییلات آخر هفته است و شما میخواهید ناهار را در کنار خانواده تان در باغ صرف کنید . یا دقایقی را در زیر آفتاب به مطالعه بپردازید . باغ شما از بالا مشرف به شهر است وشما می توانید مناظر شهر را از آن ببینید .در نقطه ای از باغ شما آب از آبشار به پایین می ریزد و قطرات آب چون مروارید در فضا معلق می شود و به سوی استخر جاری می شود .چند بوته میوه و گل در چند قدمی شما در باغچه ای زیبا کاشته شده است و شما غذا را با سبزیجات تازه ای که از باغچه خود چیده اید، میل خواهید کرد. یک کباب پز با نمایی زیبا و تجهیزات کامل برای کباب کردن هر نوع غذای دلخواه شما مهیا شده است و عطر زندگی و طراوت همه جا را فرا گرفته است.بچه های شما در حال بازی در باغ هستند و شما در کمال فراغت و آزادانه به انجام کارهای دلخواهتان مشغول هستید.

رویای زیبایی است.اینطور نیست ؟ مخصوصا در این شهر پر از آلودگی و پر سر و صدا، داشتن چنین باغی و هر از چند گاهی پناه بردن به آن می تواند ثروتی بزرگ محسوب شود . اکنون تصور کنید می توانستیددر همین محل زندگیتان ،باغی را که وصفش کردیم در دسترستان داشته باشید و مالک آن باشید…

جالب است بدانید امروزه این کار براحتی امکان پذیر است .لابد می پرسید کجا و چگونه؟عجله نکنید.به زودی خواهید دانست .با پیشرفت سریع تکنولوژی و بوجود آمدن مواد جدید میتوان بر روی بام هر خانه ، آپارتمان ، ویلا ، اداره، مدرسه، بیمارستان و هر ساختمان دیگری یک باغ زیبا با گیاهان کوچک وبزرگ ایجاد کرد.

طراحی ویلا مدرن

به این ترتیب می توان ازفضای بلا استفاده روی بام که همیشه در معرض تابش آفتاب است ، با هزینه ای اندک برای ایجاد باغ استفاده کرد .این باغ ها در ساعات مختلف شبانه روز میتوانند مورد استفاده ساکنین قرار بگیرند.با توجه به اینکه ایجاد و احداث فضای سبز در شهرها به علت کمبود زمین و قیمت بالای آن ،بسیارهزینه بر و گران است و اکثر زمینها توسط ساختمانها و خیابان ها اشغال شده است،با تبدیل بام ساختمان به باغ، می توان طبیعت تسخیر شده توسط شهر را،به  آن بازگرداند.در حدود ۳۰ سال است که در کشورهای پیشرفته برای جلوگیری  از اثرات مخرب آلودگی هوا،بطور بسیار جدی به مسئله ایجاد بامهای زندگی(بام های سبز)،توجه میشود.در ۱۵ سال اخیر به علت کشف مواد ترکیبی جدید و ساده شدن مراحل ساخت باغ بر روی بام ،این کار به یک صنعت پر رونق بدل شده است . جالب است بدانید هر متر مربع فضای سبز، در سال حدود نیم کیلوگرم از آلودگی های معلق در هوا را گرفته و تصفیه می نماید .

مسکن یکی از مهمترین ساخته های بشر و برطرف کننده نیاز او به پناهگاه می باشد.اگر بتوان در شهرها علاوه بر رفع این نیاز ،به نیازهای دیگر او که نور خورشید – هوای پاکیزه و سلامت جسم و روان هستند ،توجه داشت،می توان بسیاری از مشکلات ناشی از زندگی شهری و دور بودن از طبیعت را از زندگی شهری زدود. گیاهان نقشی اساسی در تصفیه هوا و حفظ منابع و جلوگیری از سیلاب دارند .علاوه بر این آنها نقش انکار ناپذیری در آرامش بخشی به انسان و ارضای حس زیبایی شناسانه ایفا می کنند .آوردن گیاهان به بام یعنی ایجاد محیطی سبز، زیبا و نیمه عمومی (مشاع) برای  ساکنین آن ساختمان .به این ترتیب کیفیت زندگی (یعنی احساس رضایت از محیط) بالا می رود.

تکنولوژی، راحتی و آسایش را با زندگی ماشینی به همراه آورده است . سوال اینجاست که چگونه میتوان نیازهای اصلی انسان، مثل پیوند با طبیعت را با استفاده از تکنولوژی برآورده کرد؟بامهای سبز یا (بامهای زندگی) راهی است که تکنولوژی به ما پیشنهاد می کند .اما چگونه می توان یک بام سبز داشت ؟این کار از نظر فنی بسیار ساده و صد در صد عملی است .

اکنون مشخصات بامهای سبز و شیوه احداث آن را بطور کلی و به اختصار برای شما توضیح خواهم داد .یک بام سبز از گیاهان ،گلها و مسیرهای گردشی ایجاد شده است و به شما امکان گردش ،تماشا و نظاره باغ و پرورش گیاهان دلخواهتان را می دهد. این باغ از ۳ قسمت تشکیل شده است :

قسمت اول سقف ساختمان یا آن چیزی است که هم اکنون بر بام همه ساختمانها وجود دارد و بر روی آن عایق ساختمان مثل ایزوگام یا هر عایق دیگر کشیده شده است و احیانا روی آن موزاییک نیز شده است .

قسمت دوم باغ بامها یک لایه محافظت کننده است که سقف و عایق رطوبتی را از لایه خاک و گیاهان جدا می کند .

قسمت سوم خاک و کود و سیستم آبیاری باغ است که هر کدام با دقت در محل خود قرار می گیرد

عناصر و جزئیات در Roof Garden (باغ  بام) – قسمت اول
احسان حتمی ( دانشجوی کارشناسی ارشد معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی )

انواع باغ ‌‌‌‌بام :
باغ بام ها را بر اساس سیستم اجرایی به سه دسته اصلی تقسیم می کنند:
1. سیستم گسترده Extensive
2. سیستم متمرکز Intensive
3. سیستم مدولار یا جعبه گیاه Planter Box

سیستم گسترده                                        سیستم متمرکز

سیستم مدولار یا جعبه گیاه

سیستم گسترده Extensive :
– این سیستم به نام مقطع کم ارتفاع یا اجرا با ضخامت کم نیز شناخته می شود.
– این نوع بام سبز فقط شامل یک یا دو نوع گیاه و محیط کاشت کم عمق می باشد.
– معمولا این سیستم برای زمانیکه حداقل بار وزن مدنظر باشد به کار گرفته می شود.
– به طور اخص، فقط پرسنل نگهداری و تعمیر به این نوع بام دسترسی دارند.

– این نوع بام مثل چمنهای نروژی، بر روی بامهای مسطح و شیبدار احداث می شود.
– در این سیستم معمولا گیاهان به عمق ۴۰ تا ۱۰۰ میلی متر استفاده می شوند.
– حدود بار نهایی بام تقریباً بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بر متر مربع در حالت اشباء می باشد.
– برای سیستم گسترده واژه Geen Roof یا بام سبز استفاده می شود.
– در مورد بام های شیب دار در اغلب مکان ها ۱۰ تا ۲۰ % شیب توصیه می شود. در شیب حداکثر ۳۰% نیاز به استفاده از زهوار و ابزارهای ضد فرسایش وجود دارد.

سیستم گسترده Extensive ( بام سبز )

جزئیات اجرایی سیستم گسترده Extensive

سیستم متمرکز Intensive :
– این سیستم به نام مقطع عمیق یا باغ بام نیز شناخته می شود.
– این نوع از بام سبز شامل انواع مختلفی از گیاهان می باشد و مشابه یک پارک طراحی می شود.
– برخی از بامهای سبز دارای درختان بزرگ و آبنماهایی می باشند که این موضوع خود احتیاج به تقویت اساسی سازه دارد.
– این سیستم اغلب نیازهای سازه ای جدیدی را برای بام الزامی می کند، به ویژه برای بام هایی که دسترسی عمومی نیز داشته باشد.
– برای سیستم متمرکز واژه Roof Garden یا باغ بام استفاده می شود.

سیستم متمرکز Intensive (باغ بام)

جزئیات اجرایی سیستم متمرکز Intensive (باغ بام)

سیستم مدولار یا جعبه گیاه Planter Box
– در این سیستم گیاه و محیط کاشت آن در جعبه های مخصوصی که تمام یا بیشتر بام سبز را می پوشاند، نگهداری می شود.
– در سیستم غیر مدولار محیط کاشت یک لایه پیوسته بر روی بام سبز می باشد.
سیستم مدولار یا جعبه گیاه

جزئیات اجرایی سیستم مدولار یا جعبه گیاه Planter Box

مقایسه مزایا و معایب سیستم متمرکز و سیستم گسترده:

اجزاء باغ ‌‌‌‌بام :
دسته بندی اجزای اجرایی باغ بام ها بسیار متنوع و وسیع است. این موضوع به این دلیل است که هر موسسه یا شرکت بازرگانی با توجه به رویکرد خودش با این مسئله یک سری پیشنهاد ارائه می کند. (رقابت در بازار، مهمترین دلیل پیچیده شدن این جزئیات است.)

دسته بندی کلی اجزاء باغ بام:
فارغ از همه دسته بندی های تجاری و آنچه که در کاتالوگ شرکت های مختلف وجود دارد اجزاء باغ¬بام را به ۵ دسته کلی می¬توان تقسیم بندی کرد:
1. لایه پوشش گیاهی Plant layer
2. محیط کشت Growing medium
3. لایه زهکش Drainage layer
4. لایه محافظت Protection layer
5. ساختار سقف Roof construction

۱. لایه پوشش گیاهی :
تقریباً هر گیاهی می تواند روی بام گذاشته شود. اما این با محدودیتهایی از قبیل آب و هوا، طراحی سازه ای و هزینه نگهداری و تصورات طراح بام سبز مواجه می باشد. از آنجایی که بامهای سبز تا حد امکان سبک طراحی می شوند، اغلب شامل پوششی هستند که می تواند در عمق کمی از خاک و با مراقبت و نگهداری کم یا بدون نگهداری رشد کنند.

۲. محیط کشت:
محیط کشت همان فضایی است که گیاهان در آن شروع به رشد و نمو می کنند.محیط کشت به واسطه الزامات خاصی سازه ای باید وزن کمی داشته باشد به همین دلیل نسبت به خاک معولی تفاوتهایی دارد.
باید از محیط کشتی استفاده کرد که حتی الامکان سبک بوده و وزنش حدود ۹۰۰ کیلوگرم در هر متر مکعب در حالت مرطوب باشد.یک مخلوط معمولی مناسب مرکب از ۳/۱ ماسه، ۳/۱ سنگ های متخلخل و ۳/۱ گیاخاک مصنوعی( ترکیبی از چوب پوسیده و کود نباتی) است.

۳. لایه زهکش :
لایه زهکش بین محیط کاشت و لایه محافظت قرار می گیرد تا آب بتواند از هر جای بام سبز به سیستم زهکش ساختمان جریان یابد.
انتخاب لایه زهکش مناسب، بر اساس بیشینه جریان آبی که از اطلاعات بارش تعیین می شود، انجام می گردد و از آنجایی که لایه زهکش محیط کاشت و گیاه را پشتیبانی می کند، مقاومت فشاری آن باید مناسب باشد.
برخی از سیستم ها به سادگی لایه ای قطور از خاک انبساط یافته را به کار می برند، اما هم اکنون اکثر شرکتهای بام سبز از یک حصیر زهکش پلاستیکی موجدار با الگوی سازه ای مشابه کارتن تخم مرغ یا Landscape Pavers استفاده می کنند. حداقل ضخامت لایه زهکش ۲۰ میلی متر می باشد، اما حصیری ضخیم تر می تواند یک عایق اضافی را تامین کند.

لایه زهکش خود می تواند مجموعه پیچیده ای از لایه های دیگر باشد:

لایه صافی Filter Layer:
در بین محیط کشت و لایه زهکش فیلتری قرار دارد که رطوبت را از محیط ریشه ها دور می کند و مانع از گندیدگی ریشه ها می شود.
این فیلتر می تواند شامل یک بافت پارچه ای باشد. در سیستم های مدرن معمولا از یک یا دو لایه “geotextile” غیر بافته شده استفاده می شود.
این فیلتر حتی می تواند لایه ای از شن و ماسه باشد و در این حالت ممکن است با لایه زهکش ترکیب شود.

لایه مانع ریشه ها Root barrier:
لایه ای است که به خوبی از نفوذ ریشه ها و آسیب زدن آنها به عایق کاری و غشاء سقف جلوگیری می کند. لایه مانع ریشه ها معمولا بیشتر در سیستم متمرکز استفاده می شود و در زیر زهکش و بلافاصله در بالای لایه waterprof یا آب بند نهایی یا عایق کاری حرارتی قرار می گیرد.
این لایه معمولا از یک پوسته پلی اتیلن تشکیل شده است.
این لایه بیشتر در پروژه های عمومی مثل میدان ها که ترافیک عبوری و بار سقف زیاد است و جاهایی که گیاهانی با ریشه های عمیق و ریشه های تهاجمی کاشته شده استفاده می شود.
Drain board:
یک شیت سه لایه است که لایه بالایی عمل فیلتر را انجام می دهد و آب اضافی را از قسمت ریشه ها دور می کند این لایه همچنین به عنوان لایه محافظ ریشه ها عمل می کند.
لایه وسطی که به شکل کاسه های مخروطی شکل است آب اضافی را از ریشه ها دریافت کرده و در خود نگه می دارد این لایه به کاهش سرعت Run-off آب باران کمک می کند و از طرفی باعث گردش هوا و جلوگیری از گندیدگی محیط می شود.
لایه پایینی یک فیلتر پارچه ای است که مانع از آسیب دیدن غشاء و عایق می شود.

۴. لایه محافظت :
این لایه بیشتر شامل شامل لایه هایی است که یا بام را از نشت کردن و نفوذ آب حفاظت می کنند یا از سیستم عایق کاری محافظت می کنند.

غشاء بام یا لایه عایق کاری رطوبتی Water Proofing:
بام را از نشت کردن و چکه کردن محافظت می کنند. غشاء هم به شکل یک لایه یکپارچه ضدآب استفاده می شود و هم به شکل شیت های بهم پیوسته.
انتخاب یک غشاء مناسب بستگی به شزایط بام، هزینه و سهولت اجرا و تعمیر دارد.
اخیرا برخی کارخانه ها محصولی تولید کرده اند که لایه مانع ریشه و غشاء را در یک لایه قرار داده است.

صفحه محافظ Protection Board :
صفحه محافظ به طور مستقیم بروی غشاء قرار می گیرد و آن را در طول عملیات اجرایی و از شکست محافظت می کند.
لایه محافظ می تواند باریکه ای از بتن سبک، صفحه ای از عایق محکم، ورقه ضخیم پلاستیکی، ورق مسی، یا ترکیبی از اینها، بر حسب ویژگی های طراحی و کاربرد بام سبز باشد.
برخی از سیستمهای بام سبز لزوماً به صفحه محافظ احتیاجی ندارند و ممکن است از لایه مانع ریشه به جای آن استفاده شود.

از آن جا که احداث بام سبز در برنامه ریزی شهری بیشتر شهرهای پیشرفته جهان به صورت یک دستورالعمل اجرایی در ساختمان سازی درآمده است، لزوم استفاده از انرژی های پاک وتوجه به محیط زیست و ساکنان آن در گستره زمانی نامحدود ضروری به نظر می رسد. امروزدر آلمان بطور تخمینی ۱۰ % از خانه ها دارای بام سبزند. درشهر توکیو برنامه توکیو ۲۰۰۰ در آوریل ۲۰۰۱ وارد عمل شد ، در این برنامه فضای قابل استفاده ساختمان های جدید با متراژ بیش از ۱۰۰۰ متر مربع باید دارای ۲۰ % فضای سبز باشند. بام سبز در برنامه ریزی شهری شمال آمریکا در جاهایی مثل شیکاگو، پرتلند ، اورگن و تورنتو کانادا موثر بوده و در نظر گرفته می شود. در شیکاگوجایی که ۲۰۰۰۰ فوت مربع بام سبزدر بالای شهرداری آن قرارگرفته قانون ذخیره سازی انرژی شیکاگو در سال ۲۰۰۲ تصویب شد و مقرر گردید ساختمان سازی جدید باید دارای بام سبز یا بام انعکاسی باشد. در ونکوور افزایش جمعیت افزایش ناپایداری در دو زمینه مصرف انرژی و فاضلاب است و متخصصین تشخیص داده اند که تکنولوژی بام سبز به حل این دو موضوع کمک خواهد نمود.

باتوجه به اثرات زیست محیطی وتنوع گونه های جاندار بام سبز موجب تاثیرات مثبت نسبت به محیط می شود. کاهش آلودگی ناشی از فاضلاب واقزایش میزان اکسیژن لازم برای انسان از دیگر اثرات مثبت بام سبز محسوب می شود. ازآن جا که پیشینیان در طول زمان از ویژگیهای این نوع بام بهره جسته اند، استفاده از آن در محیط شهری ضمن جذب سر وصدا وخنک سازی باکاهش مصرف انرژی همراه است. ساکنین بام سبز با تولید مواد غذایی گیاهی با تثبیت خاک یک سیستم پایدار را ایجادمی کند. جستجو وسرمایه گذاری در تکنولوژی بام سبزمهمترین روشی است که به شهر های ما اجازه رشد و توسعه با اطمینان از حفاظت و ادامه حیات بشر و محیط می دهد. به نظر می رسد که زمان آن رسیده است که ایران نیز در مقیاس کلان شهرهایی چون تهران بایستی در این راستا گامی بردارد

تعریف بام سبز:
بام باغ که بام سبز، بام گیاهی وبام زیستی نیزنامیده می شود، یک سیستم سبک وزن مهندسی ساز است که رشد گیاه را در بام میسر ساخته و درعین حال ازبام محفاظت می کند.
بام سبز نه تنها سطحی است که با رنگ سبز پوشیده شده بلکه یک سطح زنده ازگیاهان رویشی در لایه خاک در بالای بام است. یک لایه خاک کم عمق یا ضخیم همراه باپوشش لایه زیرتر خاک که در بخش مواد به آن اشاره خواهد شد در پوسته بام پخش شده اند .گاه این پوشش همراه با محافظ ریشه ای و اغلب با یک لایه زهکشی درزیرآن همراه است و گونه های گیاهان مقاوم در برابر خشکی درآن رشد می یابند.

 

استفاده از پوشش گیاهی روی بام یک اختراع جدید نیست. بام های چمنی یک تکنیک ساختمان سازی متعارف و سنتی در بسیاری از نقاط است. هر چند در دهه اخیر روش های جدیدی به دلیل نیازمندی هایی که امروزه در شهرها داریم توسعه یافته است . تفاوت بین یک بام سبز جدید و یک بام سبز چمنی سنتی در تفاوت اهداف و مواد بکار رفته میباشد . هدف اصلی در گذشته استفاده از چمن به منظور عایق بندی و حذف لایه آب بندی بود که اغلب با پوست درختان غان صورت می گرفت . امروزه اساسا هدف محیطی – اقتصادی و بهبود مدیریت اصلاح فاضلاب سطحی ؛ سلامتی و زیبایی شناسی است .

پس به طور اجمال میتوان گفت :سیستم بام سبز زمانی بوجود آمد که طرح یک فضای سبز برروی سازه بام اجرا گردید. بام سبز در واقع بامی است که بر روی سطح آن گیاهان رشد می‌کنند. تنوع گیاهی چنین ساختاری می‌تواند از بام پوشیده از چمن مصنوعی تا باغ بامی باشد که با گیاهان مورد استفاده در طراحی منظر پوشیده شده است. سبزپوش کردن بام نیازمند گیاهانی است که بدقت انتخاب شده‌اند تا در برابر محیط خشن و بی‌روح محیط پشت‌بام در شرایط کم/بی آبی، عوامل اقلیمی، یخ‌زدگی، نسیم دریا و خشکی و غیره مقاومت کنند. نوع گیاهان انتخابی بسته به نوع آب و هوا و شرایط اقلیمی مختلف، متفاوت است. بام سبز یا باغ پشت بام، اوج تلفیق اجرا با محیط است.

دتایل های(جزییات) اجرایی چنین بامی تفاوت چندانی با بام های معمول نداشته و شامل عایق رطوبتی/حرارتی، پوشش ضد آب، ماسه و درزپوش می باشند و در کنارآن شامل مصالح و عناصری هستند که بتوانند عمل نگهداری/زهکشی رطوبت و اسباب نگهداری گیاهان (مطابق استاندارد) را در ساختمان سازی فراهم آورند.

یعنی به زبان ساده تر استفاده از گیاهان و پوشش زنده سبز بر روی پشت بامها و تلفیق گیاه سبز زنده با سازه خشک بی روح شهری جهت روح بخشیدن و طراوت دادن به سازه و افراد ساکن ساختمان .

تاریخچه بام سبز :
ایده باغچه های روی سقف و کشت بر روی آن در زمانهای قدیم توسط ایرانی ها در ۲۵۰۰ سال پیش و بر روی بام زیگوراتها به کار گرفته شده است و پس از آن ششصد سال قبل از میلاد مسیح با الهام از ایرانیها توسط مردم بابل در باغهای معلق بابل بکار گرفته شد .
با فاصله ای از قصر پادشاهی و در واقع بیرون از شهر، باغ های معلق بابل قرار داشتند که این باغ ها از عجایب هفتگانه عالم و از شاهکار های معماری محسوب می شوند . این باغها که به روایتی ۵ تراس منطبق بودند به دستور نینوس پادشاه دیگر بابل برای همسرش سمیرامیس در کنار رود فرات بنا گردیدند.(سایت ۴)

برای ایجاد قدرت در پایه های این بنا ها از ستونهای سنگی مربع به ضلع ۵ متر استفاده کرده بودند. طبقات به وسیله مواد خاصی عایق بندی شده بودند تا از نفوذ آب باران به طبقات زیرین جلوگیری شود. برای آبیاری هر یک از طبقات (باغ ها ) آب فرات را مستقیما به آنها تا بالاترین قسمت هدایت میکردند . ( با توجه به اینکه در دو طرف این بناها کوه هائی مرتفع قرار نداشتند تا از خاصیت آرتزین استفاده شود این امر یکی از عجایب این بنا را نشان میدهد ) این باغ ها ( تراس های آن ) مشرف بر رود فرات وشهر بابل بود و چشم انداز زیبائی داشت و عبور و مرور قافله ها و کاروان های تجاری شرق و غرب از آن مشاهده می گردید . این بنا در حدود ۶۰۰ ق . م ساخته شد ولی اکنون آثاری از ساختمانهای آن مشاهده نمی شودو فقط از آجرهای باقیمانده آن سدی طویل بر روی رود فرات بسته شده است .

در قرون وسطی و رنسانس نیز در فرانسه و ایتالیا گونه هایی از باغ بام بوجود آمد که اکثراً توسط دولت و در ساختمان های عمومی شکل میگرفت در سال ۱۶۰۰ میلادی یک آلمانی تراس خانه خود را تبدیل به باغچه نمود و تا سال ۱۸۷۵ تبدیل تراس و بام به باغ در آلمان و روسیه توسعه یافت.

لوکوربوزیه و رایت پیشگامان طبیعت گرا و ایجاد کننده بام های سبز در قرن بیستم بودند . توسعه فضاهای سبز بر بام ها در پنجاه سال اخیر رشد بیشتری داشته و در چند دهه اخیر در اروپا و آمریکا با سرعت گرفتن ساخت و ساز شهری و بالا رفتن ارزش زمین های شهری در شهر های رو به رشدی چون نیویورک استفاده کاربردی از فضای بام ها خصوصا در مراکز شهررشد چند برابری یافت. (سایت ۴)

اما در کشور ما، بام خانه ها بندرت به عنوان فضای کار بردی مورد توجه قرار گرفته اند با این حال واقعیت این است که این بام های خاکستری، درصد بالایی از کل مساحت شهری را می تواند در برگیرد و در کلان شهرهای معاصر، جایی که افزایش بهای زمین و کمبود فضای باز و سبز شهری خصوصا در مراکز شهر ها و مناطق پر تراکم، تبدیل به پدیده و چالش جهانی شده است، استفاده ی کاربردی از بام ها، می تواند به عنوان امکان بهره برداری بهینه از زمین های شهری قلمداد شود.

انواع بام سبز :
باغ بام ها را بر اساس سیستم اجرایی به سه دسته اصلی تقسیم می کنند:

۱. سیستم گسترده Extensive
2. سیستم متمرکز Intensive
3. سیستم مدولار یا جعبه گیاه Planter Box

سیستم گسترده

————–

سیستم متمرکز

————–

سیستم مدولار یا جعبه گیاه

 سیستم گسترده Extensive 
– این سیستم به نام مقطع کم ارتفاع یا اجرا با ضخامت کم نیز شناخته می شود.
– این نوع بام سبز فقط شامل یک یا دو نوع گیاه و محیط کاشت کم عمق می باشد.
– معمولا این سیستم برای زمانیکه حداقل بار وزن مدنظر باشد به کار گرفته می شود.
– به طور خاص، فقط پرسنل نگهداری و تعمیر به این نوع بام دسترسی دارند.

– این نوع بام مثل چمنهای نروژی، بر روی بامهای مسطح و شیبدار احداث می شود.
– در این سیستم معمولا گیاهان به عمق ۴۰ تا ۱۰۰ میلی متر استفاده می شوند.
– حدود بار نهایی بام تقریباً بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بر متر مربع در حالت اشباء می باشد.
– برای سیستم گسترده واژهGeen Roof یا بام سبز استفاده می شود.
– در مورد بام های شیب دار در اغلب مکان ها ۱۰ تا ۲۰ % شیب توصیه می شود. در شیب حداکثر ۳۰% نیاز به استفاده از زهوار و ابزارهای ضد فرسایش وجود دارد.

سیستم گسترده Extensive بام سبز

جزئیات اجرایی سیستم گسترده Extensive

سیستم متمرکز Intensive 
– این سیستم به نام مقطع عمیق یا باغ بام نیز شناخته می شود.
– این نوع از بام سبز شامل انواع مختلفی از گیاهان می باشد و مشابه یک پارک طراحی می شود.
– برخی از بامهای سبز دارای درختان بزرگ و آبنماهایی می باشند که این موضوع خود احتیاج به تقویت اساسی سازه دارد.
– این سیستم اغلب نیازهای سازه ای جدیدی را برای بام الزامی می کند، به ویژه برای بام هایی که دسترسی عمومی نیز داشته باشد.
– برای سیستم متمرکز واژه Roof Garden یا باغ بام استفاده می شود. (سایت۵)

سیستم متمرکز Intensive (باغ بام

جزئیات اجرایی سیستم متمرکز بام سبز

به دلیل رقابتی بودن بازار اجرای بام سبز در کشور های مختلف، نحوه ی اجرا و جزئیات بام سبز بسیار متنوع است. اما به طور کلی بام های سبز از ۶ لایه ی اصلی تشکیل می شوند.

عایق رطوبتی:

به منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت از لایه های بالایی بام سبز، سطح روی سقف باید به خوبی عایق بندی شود. بام های سبز با هر گونه عایق رطوبتی قابل اجرا هستند و انتخاب نوع عایق برای ما محدودیت ایجاد نمی کند. اما باید به مواردی از جمله هزینه اجرا، طول عمر عایق و مسائل زیست محیطی توجه داشت. در کشور ما عایق قیر و گونی و عایق ایزوگام پر استفاده ترین عایق های رطوبتی هستند که برای احداث بام سبز مناسب هستند.

برای عایق کاری سطح بام از ورق ژئوممبران پی وی سی استفاده می شود.از عمده ترین مزایای استفاده از ورق پی وی سی می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• استحکام مکانیکی                              پایداری در برابر شرایط محیطی
• سهولت در شکل گیری                       استحکام برش و ازدیاد طول عالی
• مقاومت در برابر سایش                      مقاومت بسیار خوب در برابر نفوذپذیری
• قابلیت جوش کاری بسیار بالا خاصیت اشتعال پایین (خود خاموش شونده)

لایه ی محافظ:

به منظور محافظت از عایق ساختمان در برابر آسیب های وارده در هنگام نصب بام سبز و همچنین در هنگام کوددهی و یا در مقابل نفوذ ریشه های گیاهان باید به وسیله ی لایه ای محافظ روی عایق رطوبتی را پوشاند. این لایه ی محافظ می تواند یک روکش از جنس بتن سبک، ورقه ضخیم پلاستیک، ورق از جنس مس یا ترکیبی از این ها باشد اما توصیه می شود در هر منطقه از کشور از مصالحی که هزینه ی پایین تری دارد و بیشتر در دسترس است استفاده شود.

ژئوتکستایل:

لایه ای از جنس پلی استر و در گرماژهای مختلف که به عنوان محافظ ورق ژئوممبران کاربرد دارد.

لایه ی زهکشی:

لایه ایست با حداقل ضخامت ۲۰ میلی متر که به منظور ذخیره آب حاصل از باران و آبیاری و انتقال آب اضافه به سیستم فاضلاب ساختمان به لایه ی محافظ و محیط کاشت قرار می گیرد. در ساده ترین حالت این لایه از لایه ی خاک یا شن و ماسه تشکیل شده است. اما در سیستم های پیچیده تر از مواد مانندی پروپیلن استفاده می کنند که خاصیتی اسفنج مانند دارد و می تواند آب را برای مدت زیادی در خود نگه دارد. روش پر کاربرد دیگر استفاده از شیت های پلاستیکی است که شکلی شبیه شانه ی تخم مرغ دارند و آب را در حفره های فنجان مانند خود ذخیره و آب اضافی را زهکشی می کنند. همچنین از جمله موتد در دسترس و با کارایی بالا تکه های فوم بازیافتی از صندلی خودروهاست. گراول یا همان شن های نخودی هم برای استفاده در لایه ی زهکش مناسب هستند اما به دلیل متخلخل نبودن قابلیت نگهداری آب برای طولانی مدت را ندارند.

لایه صافی یا فیلتر:

در بین محیط کشت و لایه زهکش فیلتری قرار دارد که رطوبت را از محیط ریشه ها دور می کند و مانع از گندیدگی ریشه ها می شود.در عین حال لایه جداکننده ی خاک و زهکش بوده و به عنوان فیلتر این نقش را دارد که ذرات خاک،زهکش را مسدود نکنند.

از سری محصولات ژئوسینتیک ها،ژئوتکستایل نبافته از جنس پلی پروپیلن با گرماژ کم می تواند این نقش را به خوبی ایفا کند.

محیط کشت:

لایه ای است که گیاه در آن کاشته می شود و شرایط رشد گیاه را فراهم می کند. در ساده ترین حالت محیط کشت عبارتست از لایه ای خاک کود دهی شده. اما در انواع پیچیده تر این لایه از مواد معدنی مانند پشم سنگ به همراه مواد مغذی برای رشد گیاه تشکیل شده است توصیه می شود در صورت استفاده از لایه ی خاک، سعی بر آن باشد که نوع خاک با توجه به نوع گیاهان مورد نظر برای کاشت انتخاب شود. نکته مهم دیگر مسئله مقابله با فرسایش خاک به وسیله ی آبیاری و آب باران است. بدین منظور می توان خاک مورد نظر را با مقداری شن و ماسه مخلوط کرد تا از شسته شدن خاک جلوگیری به عمل آید.

به طور کلی سه عامل مکانی، اجتماعی و اقتثادی در انتخاب گونه های مناسب دخیل اند. لازم است که گیاهان مناسب هر اقلیمی انتخاب شود، خواه شرایط آن بصورت دوره ای خیلی خشک، خیلی گرم، خیلی سرد یا خیلی متغیر باشد. مهمترین مسئله در بام گسترده دامنه مقاومتی پوشش گیاهی آن است. چرا که شرایط خشک در بیشتر اقلیم ها حاکم بر این نوع بام ها است. گیاهان شاداب گیاهانی هستند که در بافت های خود به مدت طولانی آب را ذخیره می کنند از جمله این گیاهان سدوم وتعداد کمی ار گیاهان خانواده کراکسولاسیا می باشند. تعداد کمی از گونه های سدوم مناسب برای بام سبز وجود دارد که دارای رنگ های مختلف و الگوهای رشد متفاوتند. در ترکیب با خزه رایج ترین جمعیت گیاهی بکار رفته در بام های گسترده می باشند. در نقاطی از جهان که سدوم به طور طبیعی وجود ندارد توسعه بازار بام سبز به مبارزه ای بین گونه های مقاوم متناسب با اقلیم محلی و سنت های بومی بدل شده است.

با در نظر گرفتن این عوامل باید گونه هایی انتخاب شوند که:

الف)گونه هایی با نیاز آبی پایین: با توجه به شرایط اقلیمی کشور ما که بیش از دو سوم از مساحت کشور در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارد و مسئله خشک سالی که سال هاست گریبانگیر تقریبا تمام نقاط کشور شده است، که مقاومت در برابر خشکی یک فاکتور اصلی در انتخاب گیاه است به علاوه نیاز پایین گیاه هزینه های نگهداری را کاهش می دهد و در مصرف آب صرفه جویی میکند.

ب) گونه های گیاهی با طول عمر دراز: هزینه نگهداری رابطه ی مستقیمی با طول عمر گیاه دارد. گیاهان با طول عمر کم هزینه ی نگهداری و تعویض پوشش گیاهی را افزایش می دهد. به همین سبب انتخاب گونه های گیاهی گران تر با طول عمر بالاتر نسبت به گیاهان ارزان با طول عمر کم ارجحیت دارد.

ج) گیاهان با توقع پایین: هرچه گیاه کم  توقع تر باشد و با اقلیم منطقه سازگارتر باشد بازدهی بام سبز افزایش می یابد. به همین دلیل انتخاب گونه های بومی منطقه به دلیل سازگاری بالا با محیط و نیاز کم به نگهداری کوددهی و هرس در اولویت قرار دارند.

علاوه بر فاکتورهای ذکر شده باید توجه داشت که گونه هایی انتخاب شوند که آلرژی زا نباشند و تولید ضایعات و ترشحات کمتری دارند.

منبع : ساختمان