ساخت ویلا کوچک معماری ایرانی اسلامی: هنری فراتر از اعصار ( قسمت دوم)
بناهای ایرانی و انواع آنها پس از فتح اسلامی
ایرانیان مساجد، مقبره‌ها، مدارس، بازارها، خان‌ها و کاخ‌های زیبایی را در دوره‌های اسلامی پیشین ساختند.
و اما مساجد قدیمی‌ترین آنها دارای ایوان‌هایی با ستون یا شانه بود.
استفاده از ستون های چوبی گاهی باعث تخریب سریع مساجد می شد، اما استفاده از ستون های سنگی یا آجری نسبت به سایر مساجد جهان اسلام در آن زمان رایج شد.
اما ایرانیان در معماری مساجد مانند بناهای مدارس عناصر نابی دارند و از نظر طراحی شبیه به مساجد مدارس دینی هستند و به دست سلجوقیان که از آنها استفاده می کردند در ایران به وجود آمدند. مغولان و تیموریان پس از آنها – به عنوان ابزاری برای گسترش معارف اسلامی.
از نظر چیدمان، شامل یک حیاط باز است که مشرف به تالارهای گنبدی شکل است و هر یک شامل یک ایوان در وسط هر یک از چهار نمای مشرف به حیاط است. و قدیمی ترین مدارسی که هنوز در ایران وجود دارد مدرسه ای نزدیک به مسجد جامع اصفهان است که قدمت آن به اواسط قرن هشتم هجری قمری (قرن چهاردهم میلادی) می رسد.
زیارتگاه ها و مقبره ها
مقبره های ایران نسبت به سایر کشورهای اسلامی عمومیت بیشتری داشت و جای تعجب نیست که ایرانیان دوستان خدا را گرامی می داشتند و همچنان به یاد آنها اهمیت می دهند.
مقبره‌ها ساختمان‌های مربع شکل و گنبدی بودند که برای قدیسان و افراد صالح ساخته می‌شدند و به آنها شخصیت مذهبی می‌دادند، در حالی که شاهزاده‌ها و شاهزاده‌ها در مقبره‌هایی به شکل برج دفن می‌شدند.
همانطور که در مقبره السیط زبیده در بغداد، و این همان چیزی است که شواهد انکارناپذیری از نفوذ دستان معماری در بنای معماری بغداد به دست می دهد. در مورد مقبره های دارای گنبد، معماران ممکن است در ساخت آنها تحت تأثیر معماری هلنیستی و مسیحی شرقی قرار گرفته باشند، زیرا امویان قبه الصخره را در اورشلیم و عباسیان گنبدی را که هنوز در سامرا است، گرفتند که اعتقاد بر این است که مدفن خلفای عباسی المنتصر، معتز و مقتدر باشد.
از قدیمی ترین این زیارتگاه های ایرانی می توان به آرامگاه اسماعیل بن احمد السامانی (۹۰۷ میلادی) و آرامگاه سلطان سنجر سلجوقی (۱۱۵۷ میلادی) اشاره کرد.
اما مقبره های اعضای خاندان های حاکم در بیشتر موارد به صورت برج های سنگی و دارای سقف مخروطی شکل است که ارتباط نزدیک آن ها با خیمه های شاهزادگان قبایل کوچ نشین آسیای مرکزی را ثابت می کند.
و برخی از این برج ها دیوارهای چند ضلعی داشتند که ستاره ای شکل می شدند. مانند دماوند، برج الری و ورامین. دغدغه ایرانیان ساخت کاروانسراهای عظیم برای پناه دادن به مسافران و کاروانیان بود.
مبتکرترین ساختمان کاروانسراها ورودی آنها بود که از برج ها و طاق های بلند ساخته شده بود که به آنها شکوه و عظمت می بخشید.
بازارها و قصرها
در بازارهای ایران، مانند سایر کشورهای اسلامی، جاده‌هایی با مغازه‌های کوچک وجود داشت، اما با طاق‌های بزرگ و طاق‌های بزرگشان متمایز بودند، در بازار شاهانی شهر اصفهان می‌دیدیم.
در مورد کاخ‌ها باید گفت که آنها مظهر نبوغ هنری ایرانی بودند، اما امروزه با وجود خرابه‌های مقر سلطان (آلپ ارسلان) که در نیشابور پیدا شده است، تا قبل از قرن دهم هجری قمری (سده شانزدهم میلادی) به ندرت چیزی در مورد آنها می‌دانیم.
و خرابه های کاخ های دیگر که در ساوه و الری کشف شد و در عهد صفویه کاخ ها کوچک بوده و هر پادشاه یا شاهزاده ای صاحب تعداد زیادی از آنها بوده است. سیاحان اروپایی که در آن عصر به ایران سفر کرده اند، قصرهایی را که دیده اند توصیف کرده اند، پس در ذکر مظاهر تجمل، سعادت و خوش ذوقی در آن دقت کنید.
از سقف‌های ظریف، نقاشی‌های روی دیوارها و مبلمان مجلل آن یاد کردند و به سالن‌هایی اشاره کردند که در آنها انرژی‌هایی در دیوارها ایجاد می‌شد تا خمره‌های زیبای سرامیکی و شیشه‌ای قرار داده شود.
اما بر روی این تابلوها قابل توجه است که نقاشان آنها تحت تأثیر روش های هنری غربی بوده اند. برخی از مورخان تردید دارند که این نقاشی ها توسط هنرمندان ایرانی کشیده شده باشد – و این همان چیزی است که غربی ها همیشه برای زیر سوال بردن هر اثر بزرگ شرقی ها به طور کلی و مسلمانان به طور خاص به آن تکیه می کنند – بلکه بیشتر هنرمندان غربی است که به امید پاداش های مراکشی به ایران مهاجرت کرده اند.
این هنرمند در ایران پذیرایی می‌کرد، غیر از اینکه برخی این دیدگاه را رد می‌کنند، زیرا برخی از این نقاشی‌ها به امضای هنرمندان ایرانی رسیده است، بهترین نمونه آن ده نقاشی روان‌شناختی دکتر علی پاشا ابراهیم در قاهره است که در تاریخ ۱۳۹۶/۰۷/۱۹ به آن هدیه داده شده است.
زمان شاه ایران.برخی از این تابلوها مربوط به سال ۱۱۴۰ هجری قمری (۱۷۲۸م) و امضای آنهاست.
منبع : ساخت و ساز ایران
