مسئولیت گودبرداری با کیست ؟
به گزارش گروه ساختمان: مسئولیت گودبرداری با پیمانکار ، ناظر ، طراح ، شهرداری و مالک و کارفرما است. مسئولیت پیمانکار و ناظر به صراحت در مبحث ۱۲ و ۷ مقرار ملی ساختمان عنوان شده است.در صورتی که گودبرداری اصولی انجام شود حادثه ای رخ نخواهد داد. مجموعه عمران مدرن خدمات تخصصی گودبرداری را در یک مجموعه گردآوری کرده است. در صورتی که نیاز به پایداری گود ، اجرای سازه نگهبان خرپایی ، اجرای شاتکریت و پیمانکار نیلینگ دارید کافیست به سایت عمران مدرن سربزنید و با کارشناسان ما با شماره ۰۲۱۶۲۹۹۹۶۷۵ در ارتباط باشید. طی پروژه های ساختمانی در ایران بارها شاهد حوادث تلخی حین گودبرداری بودیم سوال اصلی این است که مسئولیت گودبرداری با کیست؟ پرونده های حقوقی بسیاری در این زمینه وجود دارد. میزان قصور هر کدام از ارگان های مسئول در این زمینه بسته به پرونده متفاوت است در ادامه جزئیات حدود مسئولیت ها و سهم قصور و وظایف بررسی شده است.
در هر مرحله مسئولیت گودبرداری با کیست ؟
در جدول زیر ۱۰ مرحله گودبرداری بررسی و نکات و مسئول هر کدام از مراحل با جزئیات معرفی شده است:
| مرحله | فعالیت | نکات و استانداردها | مسئولیت |
| مطالعات اولیه | بررسی زمین و مطالعات ژئوتکنیکی | انجام مطالعات ژئوتکنیکی جامع برای تعیین نوع خاک، سطح آب زیرزمینی، و شرایط زمین. | مهندس ژئوتکنیک |
| طراحی سازه نگهبان | طراحی سیستم‌های پایدارسازی | طراحی دقیق سازه‌های نگهبان مانند دیوارهای نگهبان، شمع‌ها، و سازه‌های موقت برای پایداری گود. | مهندس سازه |
| مجوزها و تاییدات | دریافت مجوزهای لازم | اخذ مجوزهای لازم از نهادهای ذی‌ربط مانند شهرداری و سازمان نظام مهندسی. | پیمانکار و مالک |
| رنامه‌ریزی | تدوین برنامه زمان‌بندی | تهیه برنامه زمان‌بندی دقیق برای مراحل مختلف گودبرداری و پایدارسازی. | مدیر پروژه |
| نظارت و کنترل | نظارت مستمر بر عملیات | نظارت مداوم بر عملیات گودبرداری و پایدارسازی توسط ناظرین پروژه. | ناظر پروژه |
| استفاده از تجهیزات مناسب | استفاده از ماشین‌آلات مدرن | استفاده از تجهیزات مدرن و مناسب برای گودبرداری و نصب سازه‌های نگهبان. | پیمانکار |
| مدیریت ایمنی | شناسایی و مدیریت خطرات | شناسایی خطرات احتمالی و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از حوادث. | مدیر ایمنی |
| مستندات و گزارش‌دهی | ثبت و نگهداری مستندات | تهیه و نگهداری مستندات کامل و دقیق از تمامی مراحل پروژه. | مدیر پروژه |
| بررسی‌های دوره‌ای | بازرسی‌های دوره‌ای | انجام بازرسی‌های دوره‌ای برای اطمینان از پایداری و ایمنی گود. | ناظر پروژه و مهندس ژئوتکنیک |
| پایدارسازی نهایی | اجرای سازه‌های دائمی | نصب سازه‌های دائمی برای پایدارسازی نهایی گود و جلوگیری از نشست و ریزش. | پیمانکار و مهندس سازه |
در مبحث ۱۲ مقررات ملی ساختمان ایران مسئولیت گودبرداری با کیست ؟
این مبحث به طور کلی به ایمنی و حفاظت کارگاه‌های ساختمانی پرداخته و شامل مواد مختلفی است که مسئولیت گودبرداری را بر عهده مجری پروژه (پیمانکار) و ناظر مقیم می‌گذارد. این آیین‌نامه تاکید دارد که پیمانکار موظف به رعایت تمامی اصول ایمنی و استانداردهای لازم برای گودبرداری است و ناظر مقیم باید بر اجرای صحیح این اصول نظارت کند.
در مبحث ۷ مقررات ملی ساختمان مسئولیت گودبرداری با کیست ؟
این مبحث به اصول طراحی و اجرای سازه‌های نگهبان و پایدارسازی گودها می‌پردازد. مسئولیت اجرای صحیح این سازه‌ها بر عهده پیمانکار است و نظارت بر اجرای آن‌ها بر عهده ناظر سازه می‌باشد.
در آیین‌نامه‌های سایر کشورها مسئولیت گودبرداری با کیست ؟
- آیین‌نامه OSHA ایالات متحده آمریکا: در آمریکا، “سازمان ایمنی و بهداشت حرفه‌ای” (OSHA) مسئولیت‌های مربوط به گودبرداری و ایمنی آن را مشخص می‌کند. بر اساس استانداردهای OSHA، پیمانکار موظف است که تمامی خطرات مرتبط با گودبرداری را ارزیابی و اقدامات ایمنی مناسب را انجام دهد. کارفرما باید مطمئن شود که تمامی کارگران آموزش‌های لازم را دیده‌اند و تجهیزات ایمنی مناسب فراهم شده است.
- آیین‌نامه CDM بریتانیا: در بریتانیا، مقررات CDM مسئولیت‌های مرتبط با گودبرداری را بین طراح، پیمانکار و کارفرما تقسیم می‌کند. این مقررات تاکید دارند که تمامی طرفین باید در مراحل طراحی، برنامه‌ریزی و اجرای گودبرداری با هم همکاری کنند تا ایمنی و پایداری پروژه تضمین شود.
- آیین‌نامه DIN آلمان: در آلمان، استاندارد DIN 4124 به گودبرداری و ایمنی آن می‌پردازد. این استاندارد مشخص می‌کند که پیمانکار مسئول اجرای تمامی اصول ایمنی و فنی است و ناظر پروژه باید بر اجرای صحیح این اصول نظارت کند.
در سایر کشورها، مسئولیت گودبرداری معمولاً به پیمانکاران و مهندسان ناظر تعلق دارد. در ایالات متحده، مثلاً در پروژه‌های ساختمانی، قوانین OSHA (سازمان ایمنی و بهداشت حرفه‌ای) پیمانکاران را موظف به رعایت اصول ایمنی و حفاظت از کارگران و مجاورین می‌کند. همچنین، در بریتانیا، مقررات CDM (مدیریت طراحی و ساخت) تاکید بر مسئولیت پیمانکاران و مهندسان در اجرای ایمن پروژه‌ها دارد.
مثال‌های واقعی از حوادث ناشی از گودبرداری و مسئولیت ها
در سال‌های اخیر، موارد متعددی از حوادث ناشی از گودبرداری غیر اصولی در ایران گزارش شده است. برخی از این حوادث عبارتند از:
- فروریختن ساختمان در تهران (مهر ۱۳۹۵): در اثر گودبرداری غیر اصولی و عدم پایداری دیواره‌ها، یک ساختمان ۵ طبقه در تهران فرو ریخت که منجر به مرگ و جراحت چندین نفر شد.
- نشست زمین و تخریب ساختمان در اصفهان (اردیبهشت ۱۳۹۸): عدم زهکشی مناسب و عدم توجه به شرایط زمین‌شناسی منجر به نشست زمین و تخریب بخشی از یک ساختمان مسکونی شد.
- ریزش دیوار گودبرداری در مشهد (خرداد ۱۴۰۰): عدم استفاده از نیلینگ و عدم پایش و کنترل وضعیت گود، باعث ریزش دیوار گودبرداری و مرگ دو نفر شد.
- فرو ریختن تونل مترو در تبریز (مرداد ۱۳۹۶): عدم رعایت استانداردهای ایمنی و ضعف در طراحی و نظارت، منجر به فرو ریختن تونل در حال ساخت مترو و مرگ سه کارگر شد.
- ریزش دیوار همجوار در شیراز (دی ۱۴۰۲): گودبرداری عمیق بدون مهاربندی و عدم تقویت دیوارهای همجوار، منجر به ریزش دیوار همجوار و تخریب کامل یک ساختمان مسکونی شد.
در ایران چه کسی مسئول حوادث گودبرداری است ؟
در ایران، مسئولیت گودبرداری با کیست ؟ به طور معمول با مالک زمین و پیمانکار است اما این بسته به هر پرونده تفاوت دارد. در صورت بروز حادثه، این افراد مسئولیت کیفری و مدنی دارند و باید جبران خسارت کنند. بر اساس ماده ۳۳۳ قانون مدنی، اگر مالک یا پیمانکار در حین گودبرداری اصول ایمنی را رعایت نکنند و موجب آسیب به اموال و افراد شوند، موظف به جبران خسارت می‌باشند برای مثال در حادثه ریزش گود منطقه شهران، ناظر ساختمان به دلیل صدور گزارش نامفهوم و عدم ارسال به موقع گزارش، و همچنین مهندس محاسب به دلیل تهیه نقشه‌های سازگار نبودن با شرایط گود، هر دو به میزان ۱۰% مقصر شناخته شدند. علاوه بر این، شهرداری نیز به دلیل عدم جلوگیری از ادامه فعالیت مقصر شناخته شد.
حدود وظیفه گودبرداری بر عهده چه کسانی است ؟
در ادامه نقش مالک ، مجری یا پیمانکار ، طراح ، ناظر و نهادهای قانونی را بررسی کردیم :
مسئولیت مالک ساختمان در گودبرداری
مالک ساختمان باید:
- دریافت مجوز: قبل از شروع هر پروژه عمرانی، مجوزهای لازم را از شهرداری بگیرد.
- انتخاب مهندسان مجرب: عملیات اجرایی را به مهندسان دارای پروانه اشتغال در زمینه اجرا واگذار کند (طبق بندهای ۱، ۲ و ۴ مبحث دوم مقررات ملی ساختمان).
- ارائه مشخصات فنی املاک مجاور: ارائه مشخصات فنی املاک مجاور به مجری.
- قرارداد با آزمایشگاه ژئوتکنیک: در صورت نیاز، بستن قرارداد با شرکت‌های ژئوتکنیک برای تهیه گزارش و نقشه‌های موضوعی.
ایمنی در گودبرداری
کارفرما باید:
- مشخصات املاک مجاور: اطلاعات فنی املاک مجاور را تهیه و در اختیار مجری بگذارد.
- تجهیزات ایمن‌سازی: اگر گودبرداری باعث خطر برای محدوده بیرون پروژه می‌شود، تجهیزات لازم برای ایمن‌سازی را فراهم کند.
- قرارداد با شرکت‌های ژئوتکنیک: در صورت وجود خطرات زیاد، با شرکت‌های خدمات فنی ژئوتکنیک قرارداد ببندد تا گزارش‌ها و نقشه‌های تخصصی تهیه شوند.
مسئولیت‌های مجری گودبرداری
مجری باید:
- پروانه اشتغال: دارای پروانه اشتغال به کار از وزارت راه و شهرسازی باشد.
- استفاده از شرکت‌های پیمانکاری: در صورت وجود خطرات زیاد، از شرکت‌های پیمانکار ساختمانی استفاده کند.
- تضمین ایمنی: با به کارگیری کارکنان واجد صلاحیت، محیط کار را ایمن کرده و سلامت کارگران و افراد مجاور کارگاه را تضمین کند.
- محافظت از تجهیزات: تجهیزات و مصالح ساختمانی را طوری قرار دهد که خطری برای عابران، خودروها و تأسیسات عمومی نداشته باشد.
- استخدام افراد دارای صلاحیت: به کارگیری افراد دارای صلاحیت و ایمن‌سازی محیط کار.
وظایف مهندس طراح در گودبرداری
مهندس طراح باید:
- طراحی نقشه‌ها: کلیه طرح‌ها و نقشه‌های فنی را تهیه کند.
- بازدید از محل: قبل از شروع کار، از محل ملک بازدید کرده و وضعیت و موقعیت محوطه را بررسی کند.
- ارائه گزارش: گزارش بررسی وضعیت ساختمان‌های مجاور را به مهندس مجری ارائه دهد.
مسئولیت‌های مهندس ناظر
مهندس ناظر باید:
- نظارت بر عملیات: بر اجرای صحیح عملیات ساختمانی نظارت کند.
- ارائه گزارش به شهرداری: به ازای هر مرحله گودبرداری یا حداکثر هر سه متر عمق گودبرداری، گزارش وضعیت را به شهرداری ارائه دهد.
- اعلام تخلفات: در صورت مشاهده تخلف، تذکر کتبی به مجری داده و موضوع را به شهرداری و سازمان نظام‌مهندسی اطلاع دهد.
نکات گزارش دهی مسئول از گودبرداری
شاید در مواجه با حوادث و پاسخ به این سوال که مسئولیت گودبرداری با کیست مهندس ناظر اولین کسی است که سراغش را میگیرند. در صورتی که ناظر قدم به قدم تمام گزارش دهی ها را انجام دهد و هشدارهای لازم را به نهادهای مربوطه بدهد میتواند تا حد زیادی جلوی حوادث را بگیرد و در صورت بروز حوادث کمترین مسئولیت را داشته باشد. گزارش هایی مانند:
- ذکر دقیق مرحله عملیات تخریب: در تمامی نامه‌ها باید دقیقاً ذکر شود که عملیات تخریب در چه مرحله‌ای می‌باشد. مثلاً “تخریب در مرحله درآوردن در و پنجره‌ها” یا “تخریب سقف‌ها”.
- ثبت نسخه کپی نامه‌ها: از تمامی نامه‌ها نسخه کپی نگهداری و از دبیرخانه سازمان‌های مربوطه رسید دریافت شود.
- مکاتبه و گزارش‌دهی مستمر: در صورت عدم واکنش شهرداری یا مراجع دیگر، مکاتبات و گزارش‌ها باید با فاصله زمانی تکرار شود.
- مسئولیت شهرداری: در نامه‌ها باید ذکر شود که مسئولیت عواقب هرگونه فعالیت پس از این تاریخ بر عهده شهرداری می‌باشد.
- شفاف‌سازی وظایف و مسئولیت‌ها: وظایف و مسئولیت‌های مهندس ناظر، مالک، مجری و دیگر طرف‌های درگیر به وضوح شرح داده شود تا در صورت بروز مشکل، هر کدام از طرف‌ها مسئولیت خود را بپذیرند.
نمونه نامه های اخطاریه مهندس ناظر در گودبرداری
نمونه نامه به مالک با موضوع: درخواست ارائه نقشه سازه نگهبان و رعایت موارد ایمنی
نامه به شهرداری موضوع: تخلف در عملیات تخریب و درخواست توقف عملیات
مسئولیت گودبرداری با کیست و آیا نهادهای قانونی را میتوان مقصر شمرد ؟
شهرداری‌ها، سازمان نظام مهندسی و ادارات راه و شهرسازی باید:
- صدور مجوز ساخت: شهرداری مسئولیت صدور مجوزهای ساخت را بر عهده دارند.
- ارائه مجوز به مهندسان: سازمان نظام مهندسی مجوزهای لازم را به مهندسان و شرکت‌های واجد صلاحیت ارائه دهند.
- نظارت بر نقشه‌ها و پیشرفت کار: اداره راه و شهرسازی بر نقشه‌ها و پیشرفت پروژه نظارت داشته باشند.
جدول مسئولیت های پروژه گودبرداری
جدول زیر به طور خلاصه بررسی بررسی کرده است که مسئولیت گودبرداری با کیست و چه وظایفی بر عهده چه کسی است ؟
| مسئول | وظایف |
| مالک ساختمان | دریافت مجوز، انتخاب مهندسان مجرب، قرارداد با شرکت‌های ژئوتکنیک |
| کارفرما | تهیه مشخصات املاک مجاور، فراهم کردن تجهیزات ایمن‌سازی |
| مجری گودبرداری | داشتن پروانه اشتغال، استفاده از شرکت‌های پیمانکاری، تضمین ایمنی، محافظت از تجهیزات |
| مهندس طراح | تهیه نقشه‌ها و طرح‌ها، بازدید از محل، ارائه گزارش |
| مهندس ناظر | نظارت بر عملیات، ارائه گزارش به شهرداری، اعلام تخلفات |
| نهادهای قانونی | صدور مجوز ساخت، ارائه مجوز به مهندسان، نظارت بر نقشه‌ها و پیشرفت کار |
سهم قصور حوادث گودبرداری
مسئولیت گودبرداری با کیست و سهم قصور چگونه در نظر گرفته می شود ؟ در یکی از حوادث گودبرداری در شهر تهران سهم قصور به شرح زیر است:
- شهرداری: ۲۰%
- مالک: ۱۸%
- سازمان نظام مهندسی ساختمان: ۱۷%
- وزارت راه و شهرسازی: ۱۵%
- مجری (سازنده بدون صلاحیت): ۱۴%
- ناظر: ۱۰%
- طراح: ۶%
این درصدها نشان می‌دهد که در این مورد خاص بیشترین تقصیر به ترتیب بر عهده شهرداری، مالک، و سازمان نظام مهندسی ساختمان است. مجموعا سهم ناظر و طراح ۱۶ درصد در نظر گرفته شده است. به این ترتیب در مورد هر پروژه لازم است تمامی افراد و نهادهای مسئول وظایف خود را جدی بگیرند.
توجه : این مطلب، یک تبلیغ رپورتاژ بوده و فوت و فن ساختمان در محتوا و محصولات آن هیچگونه نظری و مسئولیتی ندارد.
